Analizując wydane drukiem antologie polskiej poezji można spotkać różne na nią spojrzenia. Np.
Pan Maciej Pinkwast próbuje dać odpowiedź na pytanie – na czym powinna polegać doskonałość poezji? W życiu materialnym nie ma doskonałości, a w sferze duchowej też o nią trudno, bo dla każdego ideałem bywa co innego. Jednak jej poszukujemy i żądamy jej również w poezji, tej specyficznej sfery duchowej człowieka. Ku niej to zwracamy nasze serca gdy dokucza nam otaczająca nas rzeczywistość. Poetą się nie jest, poetą się bywa, jak niektórzy twierdzą. Bo przecież nie każdy wiersz jest poezją. Niektórzy uważają, że poezja jest umiejętnością niezwykłego nazywania zwykłych rzeczy. W zasadzie jest wystrzeganiem się banału, unikaniem opowiadactwa, odwoływania się do emocji, graniem na strunach serc czytelników. Nie każdy tekst rymowany jest poezją, tak jak i nie każdy tzw. biały wiersz jest wierszem. Poezja to emocja, którą wiersz wywołuje nie u autora, lecz u czytelnika. Mamy wiersze gwarowe i tzw. literackie. W tworzonych utworach nie może zabraknąć poetyckich środków wyrazu, fantazji i umiejętności ciekawego mówienia o ważnych sprawach. Cechą dobrej poezji jest prostota i umiejętność niebanalnego mówienia o faktach i uczuciach.
Obecny świat przeważnie schlebia chamstwu, płytkości, konsumpcji i wyrugowaniu uczuć delikatniejszych – na rzecz codziennego prymitywizmu. Dążenie do doskonałości, której oczekujemy od poezji uszlachetniania ducha jej twórcy i to jest najważniejsze.
Pan Bogusław Wróblewski natomiast uważa, że poezja to gra emocji z jednej, a rozumu i wiedzy z drugiej strony, która odbywa się zarówno w akcie twórczym jak i w procesie czytelniczego odbioru dzieła. Natomiast sztuka interpretacji czyli pełnego wielowymiarowego odczytywania utworu poetyckiego to sztuka umiejętnego kierowania tą grą.
Wybitny krytyk literacki Karol Irzykowski napisał kiedyś, że poezja dla niego nie jest tym, co jest napisane, lecz pewnym stanem emocjonalnym, który się wytwarza na szczytach myślenia. Ten stan uczuciowy zaś będzie tym bardziej twórczy, im lepiej sekunduje mu zamaskowany sojusznik rozumu, który zarazem jest jego rywalem.
Pan Wróblewski uważa, że dla społecznego funkcjonowania poezji olbrzymie znaczenie ma zarówno popularyzacja wiedzy o literaturze (która obok gotowości emocjonalnej jest warunkiem rozumienia tekstu) jak i upowszechnianie interpretacji tekstu literackiego, przykładowych analiz, z którymi czytelnik poezji może porównać własne rozumowanie w trakcie lektury.
Tak pojętej działalności popularyzatorskiej mogą służyć środki masowego przekazu (chodzi o pokazywanie dobrych wzorów aktywnej refleksji czytelniczej), jak też instytucje upowszechniania kultury czy krytyka literacka.
Istnieją wprawdzie książki spełniające rolę przewodników interpretacyjnych – ale nie zaspokajają one zapotrzebowania społecznego (mała jest ich liczba i niskie ich nakłady).
W rzędzie takich publikacji umieścić należy Antologię „Czytamy wiersze” Janusza Maciejewskiego – antologię interpretacji wybranych wierszy poetów polskich XX wieku przeprowadzonych przez kilkudziesięciu krytyków literackich.
Kilka lat wcześniej podobną funkcję spełniła z powodzeniem Antologia pt. „Liryka polska – interpretacje” opracowana przez J. Prokopa i J. Sławińskiego. W odróżnieniu od antologii Maciejewskiego poświęconej w zasadzie poezji współczesnej, antologia „Liryki polskiej” zawiera interpretacje utworów powstałych na przestrzeni pięciu wieków naszej poezji.
Analizy tekstów poetyckich zawarte są także w jednym z rozdziałów książki J. Kostkiewiczowej, A. Okopień-Sławińskiej i J. Sławińskiego „Czytamy utwory współczesne”.
Podobne funkcje spełniają niektóre szkice E. Balcerzana, A. Sandauera, J. Kwiatkowskiego, P. Kuncewicza, A. Kamieńskiej i innych.
Warto o tym wszystkim wiedzieć kochając – czytając i tworząc poezję.
Adam Kluska
Krąg Twórczy Archē
